Karl Ove Knausgård – Moja walka, tom 4

Kolejny tom łże-dziennika Karla Ove Knausgarda, czyli czasy tuż po szkole. Dokładniej – jeden rok po szkole. W sumie to rok, w którym zamienia jedynie strony nauczycielskiego biurka. Zostaje w szkole. Pewnie się dziwisz, bo jakim cudem taki podlotek może uczyć? Ano – może. W Norwegii to nic nowego, a często tacy młodzi nauczyciele okazują się być kimś więcej dla swoich podopiecznych niż tylko pedagogami. Kimś takim dla niektórych z nich stał się bohater Knausgårda. Tak więc oto – kolejna porcja opowieści, którą autor snuje o sobie. 

Jest chwilami mocno złośliwy. Sam dla siebie. Już to, że wyjeżdża na północ kraju za pracą okrasza złośliwym komentarzem. Bo jak pewnie pamiętasz (to w końcu czwarta część sagi…), autor nigdy nie był łaskawy dla samego siebie (albo raczej – dla swojego „literackiego” odpowiednika). I sam Karl Ove ląduje w miejscu, w którym noc polarna bywa długa, a białe noce to norma. Z jego tendencjami do melancholii, do których sam się przyznaje, nie jest to najlepszy wybór, nie sądzisz? Zwłaszcza, że nikt w tej okolicy za kołnierz nie wylewa, a samemu bohaterowi alkohol zdecydowanie nie służy. To raczej nie skończy się dobrze. No ale jedzie tam. Pakuje wcześniej najpotrzebniejsze rzeczy i zaczyna rozpamiętywać. 

Jak w poprzednich książkach – nie ma tu jednej, ciągłej opowieści. Jest za to Knausgård dygresyjny, trochę rozpamiętujący. Czasem nawet irytujący (bardzo). Bo jak określiłbyś opisy podrostka, który myśli, że jest dorosły, ale wciąż zachowuje się jak nastolatek (no dobrze, jest nastolatkiem, ale jest w końcu nauczycielem!). Flirtuje z uczennicami starszych klas, liczy na pierwszy „poważny” seks (powinien mieć się w końcu czym pochwalić; a przynajmniej tak czuje), odrobinę wolności od miejsca, w którym się wychował. Trochę też ucieka. 

A ma od czego uciekać. Pod koniec szkoły średniej nie dogaduje się z ojcem-rozwodnikiem, popadającym w alkoholizm; nie dogaduje się z dziadkami (od strony ojca). W sumie to tylko relacja z matką wydaje się być w miarę normalną. Jedyną otuchę przynosi mu pisanie o muzyce. I to ona nadaje dosłowny rytm tej opowieści. Dużo tu buntu, czasem ślepego, ale buntu. Tak, to bywa irytujące. Sam Karl Ove nie odnajduje się w tym wszystkim: nagle staje się dorosły, więc powinien się zachować odpowiednio. No ale chce się wciąż bawić, być radosny i wolny. W końcu dlatego nie poszedł jeszcze na studia. Ale ta cała „dorosłość” powoli zaczyna go przerastać. 

Ta część opowieści o życiu bohatera-autora jest właśnie o takim przymierzaniu się do dorosłości. To trochę takie próby wskoczenia do basenu na główkę. Nie wszystkie się udają, niektóre bolą bardziej, niż skaczący by chciał. Czasem może Cię to – drogi Czytelniku – wkurzać. Mnie osobiście to mocno irytowało. Ale tak miało być! Do tego sam Knausgård zawiera z Tobą taki „pakt” (zwany autobiograficznym): ja powiem trochę o sobie, a Ty jakoś szczególnie nie będziesz się śmiał ani prychał z dezaprobatą, że bajdurzę. I można mu wierzyć. Lub nie. Wybór należy do Ciebie. To taki drobny smaczek całego tego Knausgårdowego pisania. Bo to ani początek (były wcześniej trzy tomy!), ani koniec (jeszcze dwa…). I nie powiem – ma ono swój urok. Nawet gdy bohater budzi się na kacu lub celebruje swoją utratę niewinności seksualnej w dosyć… osobliwy sposób (jeśli masz słaby żołądek, to nie czytaj końca tego tomu przy jedzeniu; podziękujesz mi). 

No ale warto. Tak, warto. Bo to dobra literatura. Wciąż. Taki trochę zdawkowy ten werdykt, ale nabazgrałem już sporo o poprzednich częściach i ta trzyma poziom. Więc utrzymuję to, co napisałem. Ten tom to trochę taki „późny boyhood”, trochę w stylu Christensena – chwilami gorzki, ale wciąż bardzo ciekawy. Jeśli masz kilkanaście godzin do zmarnowania (he, he…) przy dobrej literaturze – zmarnuj je na Knausgårda. Kiepski slogan, ale bardzo prawdziwy.