Andrea Camilleri – Owce i pasterz

Prawdziwe wydarzenia bywają bardziej złożone niż nawet najlepsza intryga kryminalna. W tym kierunku zwraca się też znany autor powieści spod znaku zbrodni – Andrea Camilleri. Jego esej historyczny poświęcony jest tajemniczej ofierze, którą złożyły zakonnice w jednym z włoskich klasztorów w 1945 roku.

Samo opisanie wydarzeń związanych z tym wydarzeniem poprzedza fabularyzowany opis postaci biskupa  Giovanniego Battisty Peruzzego, aktywnie działającego na rzecz uwłaszczenia włoskich chłopów. Opisane są również powody dla których dokonano na niego, na szczęście, nieudanego zamachu. Ten faktograficzny zbiór zajmuje niemal połowę niedużej książki i prowadzi do zawiązania akcji. Książka opowiada o niezwykłej ofierze, którą złożyły za życie postrzelonego duchownego zakonnice z jednego z włoskich klasztorów. Dziesięć z nich postanowiło oddać swoje życie jako ofiarę przebłagalną w zamian za powrót do zdrowia cenionego i kochanego przez wiernych biskupa. Co najciekawsze – znalezienie informacji o tym osobliwym wydarzeniu jest bardzo trudne. Autor licznych kryminałów udaje się zatem na poszukiwanie faktów, które pozwoliłyby mu zrozumieć co tak naprawdę stało się, gdy kapłan wracał do siebie po groźnym dla życia postrzale.

Rozwiązywanie tej zagadki stanowi drugą część eseju. Pisarz zestawia ze sobą zebrane fakty, przy czym nie wyłania się z nich obraz, który można by określić mianem klarownego. Tajemnica ofiary okazuje się być niemożliwa do wyjaśnienia czy to z powodu zatarcia jej śladów przez czas (książka powstała w niemal 60 lat po opisanych wydarzeniach), czy przez dziwną zmowę milczenia. Autor poszukuje informacji, lecz znajduje jedynie ich szczątki, które, jak już to zostało powiedziane, niejednokrotnie się wykluczają. Zaczyna on wreszcie składać je w dziwny i niepokojący obraz, w którym krzyżuje się ze sobą źle rozumiana ofiara przebłagalna z niemal pogańskim myśleniem o oddawaniu krwi za krew. Nie jest optymistyczny pejzaż.

Kryminalno nie-kryminalny esej Camilleriego jest trudny do oceny. Jest to z jednej strony tworzy błyskotliwy opis wydarzeń zamierzchłych przedstawiający przede wszystkim powojenną Sycylię i siły, które, kształtowały ją w tamtym okresie. Z drugiej – ogromna ilość pytań kotłujących się w tym tekście pozostaje bez odpowiedzi. Pozycję tę można uznać za próbę podjęcia pewnego, dosyć ważnego dla tożsamości lokalnej, tematu, jednak daje ona odpowiedzi, lecz jedynie zasiewa jeszcze więcej wątpliwości dotyczących wydarzeń sprzed lat.

Przepełniony wtrąceniami prozatorskimi ciąg rozważań Camilleriego przyciąga i pokazuje ogromną pracę, jaką wykonał on przygotowując Owce i pasterza. Pozostawiając wiele niewiadomych daje czytelnikom szansę na udzielenie odpowiedzi o zasadność ofiary, w której dziesięć osób deklaruje oddanie swojego życia w zamian za zdrowie i życie jednej.